Breuken in het land van Peel en Maas

Op de grens van de provincies Noord- Brabant en Limburg ligt de Peel. Deze landstreek was ooit een omvangrijk hoogveengebied dat zich uitstrekte van Weert in het zuiden tot het vestingstadje Grave aan de Maas in het noorden. Aan de westkant van de Peel ligt de Peelrandbreuk, een geologische breuklijn die van zuidoost naar noordwest loopt. Dit voor Nederland unieke geologische fenomeen heeft grote invloed gehad op de waterhuishouding, de natuur en het cultuurlandschap in de grensstreek van Noord-Brabant en Limburg.

De breukzone in de aardkorst veroorzaakt hoogteverschillen in het landschap, natuurlijke aardbevingen, ijzerrijk kwelwater en moerassige omstandigheden in hooggelegen terreinen, de zogenoemde wijst. De geologie van de Peelrandbreukzone is in grote mate bepalend geweest voor het ontstaan van het unieke landschap. In deze smalle strook is een grote diversiteit aan planten en bomen te vinden. Het landschap en de bijzondere plantenwereld van de wijstgronden trekken ook veel diersoorten aan, variërend van libellen en vlinders tot zoogdieren zoals de woelmuis en waterrat.

Tot het begin van de vorige eeuw had niemand echt kennis van de oorzaak van de verschijnselen van de breuken, maar toch werd er door de mens op allerlei manieren gebruik van gemaakt. Het kwelwater werd benut voor watermolens en beschermende grachten rond hoeves en kastelen en veen, zand, grind, leem en ijzeroer werden gewonnen. Ook was de Peel eeuwenlang een grensgebied, waar de breuk ook door streektaal en volksgebruiken liep. In deze landschapsbiografie wordt de invloed van de breuken tot de bodem uitgezocht om het onzichtbare zichtbaar te maken.