‘Leerzaame Prentjens voor de Jeugd’. Schoolprenten van de Maatschappij tot Nut van ‘t Algemeen

Prenten met voorstellingen van bordeelbezoek, oorlogsgeweld, publieke lijfstraffen en andere minder geschikte taferelen werden in vroeger eeuwen door schoolmeesters uitgereikt aan kleine kinderen. Veranderende pedagogische denkbeelden aan het einde van de Verlichting hebben ertoe geleid dat rond 1800 een ander soort prenten werd vervaardigd, zogeheten schoolprenten, of ‘leerzaame prentjens voor de jeugd’. Over Nederlandse schoolprenten is nog maar weinig bekend. Het zijn de kleinere voorlopers van de latere schoolwandplaten, die in veel klaslokalen werden opgehangen.

In dit boek worden alle zestig schoolprenten van de Maatschappij tot Nut van ‘t Algemeen afgebeeld. De zes rijk geïllustreerde hoofdstukken voorafgaand aan deze prenten geven een uitgebreide toelichting op de geschiedenis, het ontstaan en de ontwikkeling van deze Nederlandse schoolprenten vanaf de Verlichting tot in de tweede helft van de negentiende eeuw.

De vroegste schoolprentenseries zijn ontstaan door toedoen van de ‘Maatschappij tot Nut van ‘t Algemeen’, een zeer invloedrijke maatschappelijke organisatie die zich destijds inzette voor de verbetering van het volksonderwijs. Zij streefde ernaar de traditionele kinderprenten te vervangen: niet alleen de ‘onzedelijke’ met erotische of gewelddadige taferelen, maar ook de in haar ogen‘nietsbeduidende’ met stadsgezichten of genretaferelen. De schoolprenten van de Maatschappij tot Nut van ‘t Algemeen moesten vooral kennis en deugdzaamheid bevorderen, geheel passend bij de opkomende braafheidscultuur van de negentiende eeuw.