Tegen de helling van de Heuvelrug. Rhenen in oude tekeningen 1600-1900

Tegen de helling van de Heuvelrug laat in meer dan 250 tekeningen zien hoe Rhenen er vroeger uitzag. In negen hoofdstukken worden verschillende kanten van de stad en haar omgeving belicht. Elk hoofdstuk begint met een korte inleiding over het onderwerp en een kaart waarop de standpunten van de tekenaars zijn aangegeven. De tekeningen komen uit vele openbare en particuliere collecties in binnen- en buitenland.
Onder de kunstenaars die Rhenen getekend hebben, bevinden zich beroemde meesters als Rembrandt, Pieter Jansz. Saenredam, Aelbert Cuyp en Herman Saftleven. Sommige werken behoren zonder meer tot de topstukken van de Nederlandse tekenkunst. Het boek richt zich zowel op liefhebbers van oude tekeningen als op geïnteresseerden in de geschiedenis van Rhenen.

Een rijk geïllustreerde inleiding gaat aan de beschrijvingen van de tekeningen vooraf. Achterin zijn gegevens van de afgebeelde tekeningen, een biografisch overzicht van de kunstenaars, een verklarende woordenlijst, noten, een literatuurlijst en uitgebreide registers opgenomen.

De tekeningen van Rhenen geven een prachtig beeld van een bijzondere stad en een uniek landschap. Veel bekende en onbekende kunstenaars hebben Rhenen in beeld gebracht. Dat is opmerkelijk, zeker wanneer we bedenken hoe klein de oude stadskern eigenlijk is. Toch was Rhenen een aantrekkelijke stad om te tekenen. De ligging tegen de zuidelijke helling van de Utrechtse Heuvelrug bood kunstenaars interessante mogelijkheden voor de compositie van hun tekeningen. De ten oosten van de stad gelegen Heimenberg was een prachtig uitkijkpunt voor diegenen die de hellende stad vanaf een afstand in beeld wilden brengen. Tot in de negentiende eeuw was deze zandrug nauwelijks begroeid met bomen en men had dus naar alle kanten vrij uitzicht.

Ook vanaf het ten westen van de stad gelegen landgoed De Tangh had men een goed uitzicht over de stad. Vanaf deze hooggelegen plekken konden de kunstenaars over de stadsmuur kijken. Zij zagen een stad met grote poorten, waltorens, een imposante kerk, een stadsmolen en ongeveer tweehonderd huizen. Even buiten de stad stond een tweede molen. Ook zagen zij het imposante Koningshuis met z`n hoge daken, dakkapellen en schoorstenen. Langs de stad, aan de voet van de Heuvelrug stroomde een machtige rivier. Aan de overkant van die rivier strekte het vlakke land van de Betuwe zich uit. Deze miniatuurstad bood alles wat een topografische tekenaar zich maar wensen kon. Juist vanwege de geringe afmetingen liet de stad zich gemakkelijk in één beeld vangen.

Er was bovendien volop gelegenheid om haar vanuit verschillende gezichtspunten in beeld te brengen. De vraag waarom er zoveel tekeningen van Rhenen gemaakt zijn, is dan ook eenvoudig te beantwoorden. De stad vroeg er als het ware zelf om. Ook in de omgeving van de stad waren er genoeg interessante onderwerpen om te tekenen, zoals buitenplaatsen, riviergezichten, vergezichten en heuvellandschappen. De hoogteverschillen in het landschap verlenen een bijna on-Nederlands karakter aan deze streek. Uiteindelijk ligt het antwoord op de vraag waarom er zoveel tekening van Rhenen gemaakt zijn in de tekeningen zelf, want die laten zien wat de kunstenaars zo aantrok.